Υπάρχει μια προφανής διαπίστωση, αποδεκτή απ’ όλους: “Οι λέξεις μιας γλώσσας αντιστοιχούν σε έννοιες”.
Οι λέξεις, λοιπόν, είναι έννοιες. Σε συνέχεια αυτής της έκφρασης, και με μια συνολική θεώρησή τους, θα διατυπώναμε το εξής αξίωμα: “Αφού μια γλώσσα απαρτίζεται από το σύνολο των λέξεών της, η γλώσσα είναι ο κόσμος ολόκληρος”. Αυτό σημαίνει, με άλλα λόγια, ότι μια γλώσσα συνιστά, επί της ουσίας, μια βάση δεδομένων του κόσμου μας. Παρέχει δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο κάποιος τον αντιλαμβάνεται. Και ο τρόπος αυτός πρέπει να ταιριάζει σε ένα λαό και ταιριάζει, αφού πλάθεται από αυτόν. Αυτό βέβαια ισχύει και για τον κάθε άλλο λαό ξεχωριστά.
Τώρα, η γλώσσα όσο εξελίσσεται εκλεπτύνεται. Αυτό σημαίνει ότι η υιοθέτηση, εκ των υστέρων, αδρών γλωσσικών μορφών, συνιστά οπισθοδρόμηση. Και αφού μ’ αυτές τις μορφές εκφράζονται, όπως είδαμε, έννοιες, η οπισθοδρόμηση αυτή εκτός από γλωσσική είναι και πνευματική. Αδρά γλωσσικά σχήματα στερούν από τις λέξεις - έννοιες τις ποικίλες νοηματικές και νοητικές εκφάνσεις.
Από τα παραπάνω προκύπτει ο κίνδυνος για μια γλώσσα, αφ’ ενός μεν από την άκριτη ή και επιβαλλόμενη ακόμη υιοθέτηση, από αυτήν, ξενικών λεκτικών τύπων, αφού κάτι τέτοιο αλλοιώνει την ταυτότητα του λαού που τη μιλά, αλλά και αποτρέπει από την σε βάθος κατανόηση των σχετικών εννοιών, και αφ’ ετέρου από την επιβαλλόμενη “απλοποίησή” της, αφού αυτή δημιουργεί – όπως προείπαμε - πνευματική ένδεια. Πολύ απλά: Λιγότερες λέξεις – λιγότερες έννοιες. Ακόμη: Λιγότεροι τύποι μιας λέξης (π.χ. πτώσεις, μετοχές, απαρέμφατα κλπ) – λιγότερες πτυχές, ή εκδοχές της.
Όλες αυτές οι αλλοιώσεις, βέβαια, δεν πρέπει να συγχέονται με την διαμόρφωση – εξέλιξη μιας γλώσσας, στην πάροδο του χρόνου, μέσα από το γλωσσικό αισθητήριο του λαού, με την απαραίτητη προϋπόθεση, ότι το αισθητήριο αυτό διαμορφώνεται μέσα από μια σωστή μόρφωση, αλλά και μια ικανοποιητική καλλιέργεια. Είμαστε υπεύθυνοι, όλοι μας, γι’ αυτό το οποίο διαχειριζόμαστε, ειδικά αν αυτό είναι ο λόγος μας ο ίδιος. Και όχι μόνο απέναντι στον εαυτό μας, αλλά και απέναντι σ’ αυτούς που θα το παραδώσουμε. Σ’ αυτούς έχουμε να δώσουμε λόγο - κυριολεκτικά και μεταφορικά. Και είναι τόσο μεγαλύτερη η ευθύνη, όσο πιο εξελιγμένη είναι μία γλώσσα, όπως για παράδειγμα η Ελληνική.
Συγκεφαλαιώνοντας τις διάφορες έννοιες, θα μπορούσαμε να πούμε πως η γλώσσα είναι αίσθηση, αντίληψη, συλλογισμός, κατανόηση, έκφραση, επικοινωνία, συναίσθημα, εκδήλωση πνεύματος, γνώση, φαντασία, ενατένιση, οραματισμός. Έτσι θα μπορούσαμε να καταλήξουμε σε ένα ακόμη αξίωμα, τελικό αυτήν τη φορά και φοβερά σημαντικό για όλους μας: “Η γλώσσα μας είναι η ψυχή μας”.
(Κώστας Μπούζας: 2022)
